aseguru

Aseguru

Asegurua pertsona batek, aseguratua izenekoa, jasan lezazkeen ezbehar eta istripuek ekarritako kalteen kostua aurrez ordaindutako prima izeneko baten trukean beste pertsona batek, aseguratzailea alegia, bere gain hartuko dituela ezartzen duen kontratu bat da. Horrela, asegurua arriskuak saihesteko tresna bat da: erlatiboki txikia izaten den diru kopuru baten trukean, izan litezkeen kalteen kostua beste batek estaliko ditu. Mota guztietako aseguruak daude: etxe-aseguruak, non etxeetan izan daitekzeen ezbeharrak (suteak, matxurak) estaltzen diren; bizitza-aseguruak, non pertsona bat hilko balitz, bere oinordekoei ordaindu beharreko diru kopuru bat zehazten den, pertsona hori hil aurretiko aldiroko kuota baten trukean edo auto-aseguruak, non autoz beste auto edo pertsonei egiten zaizkion kalteak aseguratzaileak ordainduko dituen.
Kontratu honetan hiru alderdi nagusi daude:
●    Aseguratzailea: Istripu kasuetan asegurua emateaz arduratzen den erakundea.
●    Aseguratua: Asegurua erosi, aseguruaren primak ordaindu eta aseguratutako gertaera bat gertatzen denean konpentsazioa jasotzeko eskubidea duen pertsonak.
●    Onuraduna: istripua gertatuz gero kalte-ordaina jasotzen duen pertsona, aseguratua ez dena.
Gainera, aseguru-agenteek esku har dezakete aseguratuen eta aseguru-etxeen arteko bitartekari gisa jarduteko, aseguru-kontratuak negoziatzen, aldaketak egiten edo erreklamazioak ebazten lagunduz. Lineako aseguruen konparazioak ere badaude. Plataforma horiek balorazio-aukerak eta aseguruak eskaintzen dituzte, baina ematen dituzten aurrekontuak ez dira lotesleak.
Primak ordaintzeak bermatzen du aseguru-etxeak bere betebeharrak beteko dituela, istripua gertatuz gero aseguratua konpentsatzeko kontratuaren arabera.
Arriskuen kudeaketa arriskuak identifikatu, ebaluatu eta kontrolatzeko prozesua da. Aseguruetan, aseguratuak prima nahiko txikia eta ezaguna ordaintzen du, galera finantzario edo komertzialetan gertatzen den ekitaldi bat gertatzen bada, aseguru-konpainiak galera horiek estaliko dituen berme baten truke.
Aseguru-poliza bat kontratu baten baldintza zehatzak ezartzen dituen dokumentu bat da, eta aseguratuak konpentsazio bat jasotzeko eskubidea izateko baldintzak azaltzen ditu.
Aseguruen historia antzinatik dator, nahiz eta aseguruaren kontzeptu modernoak, gaur egun ezagutzen dugun moduan, bilakaera handia izan duen denborarekin.
Aseguruen praktikari buruzko lehen aipamena Mesopotamiatik dator. Merkatariek eta nekazariek kontratuak sinatu zituzten, jabegoari kalteak eragiten bazitzaizkion kalte-ordaina bermatzeko, kalte-ordain baten truke. Kontratu horiek "elkarrekikotasun" printzipioan oinarritzen dira. Printzipio horren arabera, pertsona talde batek bere gain hartzen ditu besteen arriskuak.
Antzinako Egipton, merkatariak eta marinelak biltzen hasi ziren, eta beren ondasunak galtzeko arriskua hartu zuten. Erroman, "elkarte komunal" bat garraioan edo merkataritzan izandako galerak orekatzen zituen elkarte bat zen.
Europako Merkataritza-ganberek eta marinelek elkarrekiko sistemak eta ontzi-konpainiak sortu zituzten, karga-galeraren edo itsasontziei egindako kalteen arriskua estaltzeko. Lehen aseguru-modu horiek batez ere nabigazio-arriskuei buruzkoak ziren.
Aseguruen historiako gertaerarik garrantzitsuena Londresen gertatu zen, XVII. mendearen amaieran. Lloyd 's of London 1688an sortu zen, merkatariak itsas garraioaren arriskuak partekatzeko elkartzen ziren kafetegi txiki gisa. Lloyd 's munduko herrialde askotako aseguru-merkatuetarako eredu bihurtu da. Aseguru modernoaren hastapenetako bat da.
XIX. mendean, aseguru-industria zabaldu egin zen, bizitza-aseguruak eta osasun-aseguruak barne hartzeko. 1820an Prudential Insurance Company sortu zen Ingalaterran eta Estatu Batuetan MetLife bezalako enpresak bizi aseguruak eskaintzen hasi ziren. XIX. mendearen amaieran, aseguruak dibertsifikatzen hasi ziren, hainbat arrisku estaltzeko, hala nola sutea, istripua eta bestelako galera materialak.
XX. mendean, aseguruak modernizatu eta hedatu egin ziren, eta ekonomia globalaren funtsezko sektore bihurtu ziren. Teknologia berriak garatu eta globalizazioa areagotu ahala, aseguru-merkatua askotarikoagoa da: osasun-aseguruak eta bizi-aseguruak, eta arrisku zibernetikoen aurkako aseguruak. Industriaren legeriak eta erregulazioak ere eboluzionatzen jarraitzen du, kontsumitzaileak eta aseguru-etxeak babesten dituen arau-esparru bat sortuz.
Aseguruak ekonomia modernoaren funtsezko zati bihurtu dira, bizitza pertsonalaren, enpresarialaren eta gobernukoaren ia alderdi guztiak estaltzen dituen produktu-sorta batekin.
Aseguruak honela sailka daitezke: aseguru pertsonalak, kalte-aseguruak edo ondare-aseguruak, eta zerbitzuak emateko aseguruak. Hala ere, badago bi taldetan bereizteko beste modu bat, estalduraren arabera: pertsonei kalte egiteko edo kalte materialen aurkako aseguruak.
Aseguru pertsonaletan, pertsona oro estalita geratzen da zuzenean eragiten dion edozein gertaeraren aurrean, hala nola, gaixotzea edo hiltzea. Talde horren barruan, honako hauek dira aseguru aipagarrienak: bizitza-aseguruak (aseguratua hiltzen bada oinordekoari kalte-ordaina ematen diotenak); mediku-aseguruak (gaixotasunaren kasuan aseguratua estaltzen dutenak) eta istripu-aseguruak (istripu baten aurrean pertsonaren osotasuna estaltzen dutenak)
Kalte materialen aurkako aseguruen kasuan, ezbehar edo hondamendi baten ondorioz pertsona batek galtzen duen ondare-galera estaltzen dute. Talde honetan kotxe aseguruak, lapurreten kontrakoak, etxe aseguruak, suteen kontrakoak edo erantzukizun zibileko aseguruak nabarmendu ditzakegu.
Zerbitzuak emateko aseguruak zerbitzu espezifiko bat emateko konpromisoa hartzen du, hala nola arreta medikoa, eskudirutan ordaindu edo kalte-ordaina eman beharrean. Beste era batera esanda, aseguratuak zerbitzua behar duenean, aseguru-etxeak arreta eskaintzen dio, aseguratuak aldez aurretik ordaindu beharrik izan gabe. Talde honen barruan honako hauek sartzen dira: bidaiako laguntza seguruak (bidaiatzerakoan ezustekoak estaltzen dituzte), heriotza-aseguruak (aseguratuaren heriotzaren ondoriozko gastuak biltzen ditu) eta defentsa juridikoko aseguruak (laguntza juridikoko zerbitzuetan oinarritzen dira).
Esate baterako, Valentzian gertatu den Dana fenomenoak hainbat eragin izan ditu aseguru-etxeetan.
Aseguru-etxeek ez dute arriskua behar bezala kalkulatu eta horrenbestez, likidezia- edo kaudimen-arazoak izan ditzakete aseguru-etxe batzuk. Hori bereziki problematikoa izan daiteke ekitaldiak eskualde zabal bateko pertsona askori eragiten badie (kasu honetan, Valentzian), eta kalte-ordainen eskaerak metatzen badira.
Behin ikusita zer-nolako hondamendiak eragin ahal dituzten fenomeno naturalek, aseguru-etxeek erabakiak hartu behar dituzte arrisku horiei aurre egin ahal izateko. Adibidez, aseguru-etxeak polizen tarifak handitzera behartuta egon daitezke fenomeno horiekiko arrisku handiagoa duten eremuetan (Valentzian, esaterako), eta horrek gogobetetze-eza eragin dezake bezeroengan, edo aseguratuek ihes egin dezakete prezio lehiakorragoak dituzten beste konpainia batzuetara.

Wikipediarekin konexio arazoren bat gertatu da: