aulki

Aulki

Aulkia edo kadira pertsona bakar bat esertzeko balio duen altzaria da, bizkarduna eta besogabea. Normalean lau hanka izaten dituen arren, gutxiago edo gehiago ere izan ditzake. Material ugariz egindakoak izan daitezke, hala nola zura, burdina, plastikoa edo hauen arteko konbinazioak.
Diseinuaren arabera, aulkiak klasikoak, landatarrak, modernoak, bulegokoak eta abar izan daitezke. Zabalak, bizkarralde altu samarrekoak, besodunak eta kulunkariak direnei besaulki esaten zaie. Besoak izan arren estuak direnei butaka esaten zaie, jangelakoak edo antzerkikoak bezala. Oso erosoak direnei, besoekin eta bizkarralde baxuarekin, sofa esaten zaie.
Aitzineuskaraz: *alki^[1] Koldo Mitxelenaren ikerketen arabera.
Aulkien irudikapen zaharrenak Egiptoko antzinako artean, Ekialde Hurbilean eta Greziako arte klasikoan daude.^[2] K. a. VI. mendean, greziarrek Klismos-a asmatu zuten, hanka eta bizkar makurreko aulki bat. Aulki horiek nonahikoak dira garai hartako arte greziarrean, eta era guztietako pertsonaiak esertzen ziren bertan.^[3]
Egiptoko l. dinastiaren hasieran (gutxi gorabehera. K.a. 3185etik 2925era), arotzeria azkar garatu zen, ziurrenik kobrezko erreminten ugaritzeari esker. Etxebizitza dirudunenak ohe, kutxatila eta aulkiz hornitzen hasi ziren, batzuetan kobrezko edo bolizko elementuz apainduta. Altzarien hankak etxeko animalien hanken formakoak izaten ziren.^[4] Etxebizitzarik xumeenek ez zuten aulkirik, edo familiako pertsonarik garrantzits
uenarentzat bakarrik; familia nahiko aberatsek, berriz, jende dirudunarenak bezalako aulki pintatuak zituzten, baina askoz kalitate txikiagokoak.
Antzinako Erroman, kontsulek eta pertsona ospetsuek kurul-aulki bat zuten, beraientzat gordea eta bidaietan berekin eramaten zutena. Bizkarralderik gabeko eserlekua zen, bolizkoa edo txertatutako bolizkoa, altu samarra, hankak okertuak eta X forman gurutzatuak zituena.^[5]
Txinan, Donald Holtzman sinologoaren arabera, aulkia kristau aroaren hasieran sartu zuten, K.o. 175. urte inguruan. Ling enperadorea, mendebaldeko objektuak gustuko zituena, izan zen modari hasiera eman ziona. Aulki horiek etxetik kanpo erabiltzen zituzten, beste zeremoniarik gabe, mendeetan zehar. Aulki tolesgarriak ziren, txinatarrek erabiltzen zuten benetako eserleku bakarra (dibanez eta tabureteez gain) 750 eta 960. urte bitarteko egitura finkoa zuten aulkiak garatu arte.^[6]
Erdi Aroan, Europan jende xumeak oso aulki gutxi zituen, garestiegiak zirenak. Horregatik, bankuak eta tabureteak eserleku gisa erabiltzen zituzten, edo etxeko beste objektu asko, kutxatzarrak adibidez.^[7] Errenazimentuan zehar, aulkia etxe dirudunetan erabiltzen hasi zen, baina XVIII. mendera arte ez zen Europan altzari herrikoi bihurtu. 1880ko hamarkadaren amaieran, aulkiak arrunt bihurtu ziren Estatu Batuetako etxeetan, non familiako kide bakoitzak aulki bat zuen afaltzera esertzeko.  
1940ko hamarkadan, Pazifikoko Gerraren ondorioz, kautxu naturalaren eskasia gertatu zen (Herbehereetako Indietatik eta Malaysiatik inportatzen zena) Europan eta Estatu Batuetan. Altzarigileak orduan material malguak erabiltzen hasi ziren, hala nola nylonezkoa, larru artifizialezkoa eta beste plastiko mota batzuk (ABS, poliesterra, polipropilenoa, etab.). ), aulkiak egiteko orokortzen direnak.^[8] Lehengaiaren aldaketa horren helburua, hasieran, biztanleriaren hazkundearen ondorioz altzarien eskaera gero eta handiagoari erantzutea zen, eta, horri esker, forma, ehundura eta kolore askotako plastiko industrialeko aulkiak egin ahal izan ziren.
1948an, New Yorkeko MoMAn Low Cost Furniture Design erakusketan, pieza bakarrean plastikoz moldaturiko lehen aulkiaren prototipoa aurkeztu zuten Edgar Kaufman Jr-k., Robert Lewis-ek eta James Prestini-k.^[9]
1973an, petrolioaren krisiak eta petrolioaren prezioaren igoerak diseinatzaile handien aulkien diseinuaren gainbehera ekarri zuten.^[10] Hala ere, plastikozko altzari merkeak oso ezagunak bihurtu ziren.

Wikipediarekin konexio arazoren bat gertatu da: