eragite

SARRERA DESBERDINA:

Sistema eragile

Sistema eragile bat (SE laburtuta eta OS Operating System ingelesez) konputagailu baten software nagusia da. Software honek konputagailuko hardware baliabideak kudeatzen ditu eta beste software aplikazioei oinarrizko zerbitzuak eskaintzen dizkie. Gainera, beste softwareak ez bezala, modu pribilegiatuan exekutatzen da, horrela, programek sistemaren baliabideak erabili ahal dituzte nahi dituztenean, modu hori beharko dutenez SE erabili beharko dute.
Jende askok pentsatzen du sistema eragilearen tresna guztien multzo guztia sistema eragilea dela, baina hori akatsa da. Leiho sistema, web nabigatzaile eta horrelako oinarrizko lanabesak ez dira sistema eragilearen parte. Desberdintasun hau azaltzeko ondoko adibidea dugu, Amiga plataforma da. Plataforma horretan erabiltzailearen ingurune grafikoa bananduta dago sistematik (gaur egungo sistema gehienetan bezala). Horrela, ingurune grafikoa beste batez ordezka daiteke, Opus direktorioa jarriz esaterako. GNU/Linux eta Unix ere horrela daude egituratuta, funtsezkoena nukleoan kokatuta eta bestelako elementuak nukleotik kanpo ordezkatu ahal izateko. Horrela, Linux izenak nukleoa izendatzen du eta GNU/Linux sistema osoa. Ildo beretik estu askotan sistema eragilea nukleoarekin identifikatzen da, baina beti ez da horrela. Sistema eragilearen arkitekturaren arabera da hori, baina nukleoa monolitikoa ez bada, nukleoari sistema eragile deitzea akats handia da, gauza desberdinak dira eta.
Kernela (nukleoa) oinarri duen sistema eragilearen helburuetako bat hardwarearen atzipena babestean, eta baliabideak (prozesadorea, memoria, disko gogorra, komunikazioak eta Internet...) erabiltzaile eta prozesuen artean modu egokian kudeatzean datza. Honek programatzaileak laguntzen ditu, zeren eta honi esker ez dira arazo horietaz arduratu behar. Ondo funtzionatzeko konputagailu eta programagarri diren gailu guztiek sistema eragile bat daukate (telefono adimendunak, DVD eta CD unitateak, PCak, routerrak, tabletak eta abar). Interfazeari begira, erabilpen pertsonalerako dispositiboetan interfaze grafikoa baten bidez kudeatzen dira. Zerbitzarietan eta bideratzaileetan (routerrak) komando interpretatzailea (komandoen bidez) edo web nabigatzaile bat erabiltzen da.
PCetako sistema eragile erabiliena Microsoft Windows da, munduko merkatuan nagusitasun handiarekin (%82,74), gero Apple-ko macOS (13,23%), eta oso atzean GNU/Linux (1,57%).^[1] Mugikorretan (telefono adimentsuak eta tabletak) Googleko Android nagusia da alde handiz. 2016ko datuen arabera Androiden merkatu-kuota %87,5 da eta gora doa, eta Appleko iOS %12,1 beherako joerarekin.^[2] Linux banaketak nagusi dira zerbitzari eta superkonputagailuen. Badaude hain ezezagunak ez diren segmentuak, sistema txertatuena edo denbora errealekoena batez ere.