fasearte

SARRERA DESBERDINA:

Fase-aldaketa

Fase-aldaketa edo egoera-aldaketa, Fisika eta Kimikan, materiaren konposaketan aldaketarik gertatu gabe ematen den egoera fisiko desberdinen arteko aldaketa da, presioa eta tenperaturaren eraginez. Oinarrizko hiru egoerak solidoa, likidoa eta gasa dira. Hala ere, unibertsoko agregazio-egoerarik arruntena plasma da, izarrak material horretakoak baitira.
Ondoko taula honek egoera-aldaketak erakusten ditu:
Hona hemen materiaren egoera-aldaketak edo fase-transformazioak: ^[1]
Fusio-puntua edo urtze-puntua da egoera solidotik egoera likidora igarotzean materiak duen tenperatura, hau da, urtzen den puntuko tenperatura.^[1] Substantzia baten urtze-puntua presioaren araberakoa da, eta, oro har, presio estandar batean zehazten da, atmosfera batean. Urtze-puntuan, fase solidoa eta likidoa orekan daude, eta substantzia gehienetan, urtze- eta izozte-puntua berdinak dira.
Irakite-puntua materia egoera likidotik gaseosora aldatzen den tenperatura da^[1]. Beste era batera adierazita, likido batean irakite-puntua da likidoaren lurrun-presioa eta likidoa inguratzen duen ingurunearen presioa berdintzen direneko tenperatura. Kondizio horietan, lurruna sor daiteke likidoaren edozein puntutan.
Substantzia edo gorputz baten tenperatura molekulen batez besteko energia zinetikoaren araberakoa da. Irakite-puntua baino tenperatura baxuagoetan, gainazaleko molekulen zati txiki batek baino ez du gainazaleko tentsioa hausteko eta ihes egiteko adina energia. Energia-gehitze hori bero-truke bat da, eta sistemaren entropia handitzea eragiten du.
Irakite-puntua substantziaren masa molekularraren eta substantzia horren molekula arteko indar motaren araberakoa da. Horretarako, substantzia kobalente polarra edo kobalente ez-polarra den zehaztu behar da, eta lotura motak zehaztu.
Fase-diagrama materiaren egoeren arteko irudikapenari esaten zaio, aukeratutako bi aldagai, tenperatura eta presioaren arabera ^[2]. Tenperaturaren igoerak edo presioaren jaitsierak fusioa, lurrunketa eta sublimazioa faboratuko dituzte,tenperaturaren jaitsierak edo presioaren igoerak, aldiz, alderantzizko sublimazioa, kondentsazioa eta solidotzea.
Alboko fase-diagramaren bidez, tenperatura eta presioaren arabera substantzia bat zein egoera fisikotan dagoen jakin daiteke. Fase-diagrama substantzia bakoitzarentzat espezifikoa da.
Fase-diagrama baten osagaiak "oreka-lerroak" edo "fase-mugak" dira. Hainbat fase orekan batera egoteko baldintzak markatzen dituzten lerroei dagozkie. Fase-trantsizioak oreka-lerroetan gertatzen dira. Fase metaegonkorrak ez dira agertzen fase-diagrametan, nahiz eta askotan gertatu, ez baitira oreka-faseak.
Puntu hirukoitzak oreka-lerroak gurutzatzen diren fase-diagrametako puntuak dira. Puntu hirukoitzek hiru faseak batera egoteko baldintzak markatzen dituzte. Adibidez, uraren fase-diagramak puntu hirukoitz bat du, eta puntu hori bat dator ur solido, likido eta gaseosoak oreka egonkorrean batera egon daitezkeen tenperatura eta presio bakarrekin. (273,16 K eta lurrun-presio partziala 611,57 Pa).
Likidoaren eta gasaren arteko fase-muga ez da mugagabea, fase-diagramako puntu zehatz batean bukatzen da, puntu zehatz horri puntu kritikoa deritzo. Horrek erakusten du tenperatura eta oso presio altuetan likido- eta gas-faseak bereizezinak bihurtzen direla ^[3], fluido superkritiko bat sortuz. Uretan, puntu kritikoa Tc = 647,096 Kelvin (373,9 °C) inguruan gertatzen da, pc = 22,064 MPa (217,8 atm) eta ρc = 356 kg/m3.4 inguruan. ^[4]