Terminoak

gindax

Ez dago emaitzarik

Bilatutako terminoa ez dago hiztegian.

Nahi baduzu, proposamena bidali.

gindax

1
  • ca càbria f
  • de Hebebock m
  • en warning gear wiring box
  • es cabria f
  • fr chèvre f
  • gl cabra f
  • it sollevatore m di barriera
  • pt cábrea f
2
  • sin.tornu
  • ca torn m
  • de Drehmaschine f; Winde f
  • en winch; lathe; handbrake
  • es torno m
  • fr tour m; frein m à manivelle
  • gl torno m
  • it tornio m
  • pt freio m

SARRERA DESBERDINA:

Gildas

Gildas (Bretainieraz: Gweltaz; 450/500 inguru - 570 inguru) - Gildas Badonicus, Gildas fab Caw (galesera ertaineko testuetan eta antikarioen lanetan) eta Gildas Sapiens (Gildas Jakintsua) izenez ere ezaguna - VI. mendeko monje britainiar bat izan zen, gehienbat bere idatzi erlijioso De Excidio et Conquestu Britanniae-gatik ezaguna. Lan horrek britainiarren historia kontatzen du saxoien etorreraren aurretik eta garaian. Erroma Osteko Britaniaren garaian (V. mendetik VI.-VII. mendeetara) Britainiar uharteetan eliza kristauko figura ondoen dokumentatuenetakoa da, eta Bibliaren ezagupen handiarengatik eta bere estilo literarioarengatik ospetsua. Bizitzako azken urteetan Bretainiara emigratu zuen, eta han monastegi bat sortu zuen: Saint-Gildas-de-Rhuys.
San Gildasen bi vita desberdin badaude ere, biek bat egiten dute jaioterria Arecluta izeneko tokian kokatzerakoan. Egileak dioenez, izen hori Clut deituriko ibai baten izenetik dator, ibai horrek eskualdea ureztatzen duelako. Historialariek aspaldi uste zuten Gildas gaur egungo Eskozian jaio zela, Clyde ibaiaren ertzean. Egon badago garaiko erresuma bat Alt Clut izenekoa, aurrerago Strathclydeko Erresuma bihurtu zena, Eskoziako hegoaldean.
Gaur egun, historialari batzuek uste dute hegoalderago jaio zela. Idatzietan Strathclydeko geografiarekiko ezagutza urria azaltzen duela, baina Britainia hegoaldearekin zehaztasun handiagoa erakusten duela diote. Gainera, Gildasek klasiko latindar testuak ezagutzen zituen, eta Nick Higham eta E.A. Thompson historialarien arabera, ezagutza hori Britainia erromatarrean hegoalderago eskuratzea litekeena zen. Thompsonen arabera, Chester izan liteke jaioterria; hizkuntzalari Andrew Breezek berriz Arclid (Sandbach ondoan, Cheshire-n) proposatu zuen, Arecluta izenetik etimologia bidezkoa zelakoan.[1][2]
Bere lanetan, Badon mendiko guduaren urte berean jaio zela dio. Hezkuntza San Illtuden eskolan jaso zuen, eta bertan erabaki zuen bere "odol errealari" uko egitea (ezezaguna den erresuma baten familia noblekoa zela esan ohi da) eta bizimodu monastikoa hartzea. Maisu ezaguna bilakatu zen, asko kristautasunera bihurtuz eta Britainia eta Irlandan eliza eta monasterio ugari sortuz. Erromara erromesaldia egin omen zuen, eta gero Bretainiara joan zen ermitau gisa bizitzera. Baina bere bakardadea ez zen luzea izan: ikasleak etorri zitzaizkion eta irakasteko eskatu zioten. Azkenean, haientzat monasterio bat sortu zuen Saint-Gildas-de-Rhuys-en, eta bertan idatzi zuen De Excidio Britanniae, non Britainiako agintariak kritikatzen baitzituen eta egiazko fede kristaua hartzera deitzen baitzituen. Rhuyseko monasterioan hil eta bertan lurperatua izan zen.
Lehen Vita IX. mendean idatzi zuen Gildasek sortutako Rhuyseko monasterioko monje batek. Tradizio horren arabera, Gildas Caunusen semea zen, Alt Cludeko erregea (Hen Ogledd, Britainia iparraldeko britaniar hiztunen eskualdea). Lau anai zituen; horietako bat tronura igo zen eta gainerakoak monje bihurtu ziren. Gaztetatik bidali zuten San Illtuden eskolara Glamorganen, eta bertan San Sanson Dolgoa eta San Paulo Aurelianorekin lagun izan zen. Illtud maisuak bereziki maite zuen eta arretaz irakatsi zion. Arte liberalak ikasi behar bazituen ere, soilik doktrina sakratua hautatu zuen, bere nobleziari uko eginez.[3]
Ikasketak amaitutakoan Irlandara joan zen, apaiz ordenatua izan zen eta gero iparraldeko jaioterrira itzuli zen, paganoak bihurtzeko. Gero Ainmericus, Irlandako errege nagusiak, eskatu zion elizan ordena berrezartzeko, kristau fedea galdua baitzegoen. Gildasek agindu hori bete zuen, Irlandan zehar bidaiatuz, elizak eraikiz eta monasterioak sortuz. Ondoren, Erromara eta Ravennara joan zen eta mirari asko egin omen zituen, Erroman dragoi bat hiltzea barne. Britainiara itzuli nahi izan zuen, baina azkenean Bretainiako Houat irlan erretiratu zen, bizimodu bakarti eta zorrotza jarraituz. Epe horretan, San Daviden ama Nonnitari ere predikatu zion, hura haurdun zegoela. Geroago, ikasleak bildu zitzaizkion, eta monasterio bat sortu zuen Saint-Gildas-de-Rhuys-en.
Bigarren Vita Caradoc Llancarfanekoak idatzi zuen, Godofredo Monmouthekoaren lagun eta normandiar babesleen zerbitzari. Kontu guztiz literarioa da, Gildasi Glastonburyko Abadiarekin eta Arturo erregearekin lotu nahi izan ziona. Kondairaren arabera, Arturok Gildasen anaia Hueil hil zuen, eta horrek etsaitasuna sortu zuen bien artean. Halaber, lehen aldiz azaltzen da Ginebraren bahiketaren istorioa: Melvas erregeak bahitu zuen, baina Gildasek askatzea lortu zuen gerra ekiditeko.[4]
Gildasen lanik ospetsuena da. Erroma osteko Britaniaren historia kontatzen du, nahiz eta kronika objetibo bat ez izan. Garaikidetasunak balio handia ematen dio bere lanari, aldiko iturriak oso arraroak bait dira.[5][6][7]
Hiru atal ditu:
Lan hau tradizionalki 540 inguruan datatu zen, baina ikerlari batzuek lehenagoko data (490-530 inguru) proposatzen dute.
Gildasen erlikiak Rhuyseko abadian gurtuak izan ziren X. mendera arte. Gero, Berryra eraman zituzten eta XVIII. mendean Vanneseko katedralera; Frantziako Iraultzan ezkutatu zituzten. Azkenean, berriro Saint-Gildas-de-Rhuys-era itzuli ziren eta gaur egun urtaro batzuetan ikusgai daude. Erlikien artean daude:[8]
Gildas Bretainiako hainbat eliza eta monasterioren patroi da, eta bere jaia urtarrilaren 29an ospatzen da.
Gildasi Lorica izeneko himno bat egozten zaio, gaizkiaren aurkako otoitza, Hiberno-latinaren adibideak dituena. Proberbio bat ere egozten zaio Englynion y Clyweid-en.
Bonedd y Saint-en arabera, Gildasek hiru seme eta alaba bat izan zituen: Gwynnog ap Gildas, Noethon ap Gildas, eta Dolgar arreba. Beste seme bat, Tydech, geroago aipatu zuten, eta Iolo Morganwgek San Cenydd ere gehitu zion zerrendari.
David Dumville historialariak dio Gildas izan zela Finiano Movillekoaren maisua, eta bera Kolunba Ionako santua irakatsi zuela.
Lanaren azalpena eta Britainia erromatarraren laburpena; Gemitus Britannorum-a aipatzen du, Erromatar armadari azken laguntza eskatzen diotenean.
Bost errege britainiarren gaitzespena: Konstantino, Aurelio Konano, Vortipor, Cuneglas, eta Maelgwn. Garaiko nobleziari buruzko iturri bakarretakoa da, eta ondorioz oso baliotsua.
Garaiko kleroaren aurkako kritika gogorra.

  • ↑ Cleary, Simon Esmonde. (2001-09). [https://doi.org/10.1017/s0003598x00089031 «Ken Dark. Britian and the end of the Roman Empire. 256 pages, 61 figures, 32 colour plates. 2000. Stroud: Tempus/Charleston (SC): Archadia; 0-7524-1451-8 hardback £25 & $39.99.»] Antiquity 75 (289): 649–649.  doi:10.1017/s0003598x00089031. ISSN 0003-598X. (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ (Ingelesez) Breeze, Andrew. (2008-09-01). «Where was Gildas Born?» Northern History  doi:10.1179/174587008X322599. (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ «The Life of Gildas» www.maryjones.us (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ Llancafarn, Caradoc. «The Life of Gildas» www.maryjones.us (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ Lambdin, Laura Cooner; Lambdin, Robert Thomas. (2008). Arthurian writers: a biographical encyclopedia. Greenwood press ISBN 978-0-313-34682-8. (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ Higham, N. J.. (1994). The English conquest: Gildas and Britain in the fifth century. Manchester Univ. Press ISBN 978-0-7190-4080-1. (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ O'Sullivan, Thomas D.. (1978). The De Excidio of Gildas: Its authenticity and date. Brill ISBN 978-90-04-05793-7. (kontsulta data: 2025-09-09).
  • ↑ (Frantsesez) «Pourmenadenn-e-ruiz - Promenade a Rhuys - Saint-Gildas-de-Rhuys - l'Eglise - le Trésor» www.pourmenadenn-e-ruiz.fr (kontsulta data: 2025-09-09).

    • Wikipediako bilaketara joan