lanpostu

SARRERA DESBERDINA:

Enplegu

Enplegua soldata baten truke egindako lana da. Beste hitz batzuetan esanda, ordainsari baten truke eta lan indarra (gaitasun fisiko eta psikologikoetatik osotutako trebetasunak eta energia) aplikatzen dituen ekintza bat da. Lan-indarraren enpleguak langileen kontratazioa suposatzen dakar ordainsari horren truke, ondasunen ekoizpena burutzearren.
Termino teorikoetan, enplegua lan faktorearen okupazioari dagokio, soldata baten truke zereginak betetzen dituzten langileen jarduerari alegia. . Batzuetan, ordea, batez ere termino akademikoagoetan, enplegu kontzeptuak beste ekoizpen-faktoreen erabilera bil dezake (lurra, lana, kapitala, energia, lehengaiak, eta abar). Dena den, ikuspegi hori ez da ohikoa eta enplegua aipatzean lan-faktoreaz aritzen da gehienetan.
«Enplegu formala» esaten zaio langilearen eta enplegatzailearen arteko lan-kontratu baten bidez formalizatuta dagoenari. Legearen eskakizunetara egokitzen dena da.
Kontrastean, «enplegu informala» litzateke zerga edo lan-kontrol nahikorik gabeko ekonomia-sektoreetan ezartzen dena: osotasun horri ekonomia informala esaten zaio ondorioz. Honek langile independenteen (ez formalki langile autonomo gisa legeztatuta dagoena alegia) lan-jarduera barne hartzen du, hala nola lizentziarik gabeko saltzaile ibiltariak eta fakturarik gabeko ordainketaren truke egindako lanak. Lan mota hori, gehienetan, gaizki ordainduta dago eta lan-baldintza eskasak eskaintzen dira. Gainera, lan-harremanetarako behar bezalako lege-babesik ez duenez, langileak kalte-ordainik gabe uzten ditu bidegabeko kaleratzeen kasuan, langabezia-sorospena jasotzeko eskubiderik gabe eta pentsiorako eskubiderik gabe.
Enplegu informala oso zabalduta dago garapen bidean dauden herrialdeetan (2009an langile guztien % 60, Lanaren Nazioarteko Erakundeak egindako azterlan baten arabera). Herrialde horien egitura ekonomikoak ez du lortzen lan egiteko gaitasuna duten biztanleriaren segmentu zabalak okupatzea, eta lana galtzen dutenek zerbitzuen, artisautzaren, eraikuntzaren, merkataritza ibiltariaren eta ekoizpen-jardueraren beste eremu batzuetan jarduera ekonomiko txiki batzuk egitera bultzatzen ditu.
Herrialde garatuetan ere gertatzen da ekonomia informala, baina ezkutuko ekonomiaren kontzeptuaren barruan sartzen da gehiago, legez kanpoko jarduerak ere barnean hartzen baititu. Ezkutuko ekonomia hori Europar Batasuneko herrialdeen BPGren % 10-30 dela kalkulatu izan da.
Oro har, enpleguek zortzi orduko lanaldia izaten dute eguneko, legedia askotan asteko lan jarduna 40 ordukoa eta bost egunekoa kontuan hartuta. Hala ere, pertsonek txanda osoak edo bitartekoak lan egin ditzakete, komenigarritasunaren edo aukeren arabera.
Denbora erdiko enpleguan, pertsona bat kontratatzen da ohiko lanaldiaren erdian soilik eginkizun batzuk bete ditzan. Ikasketak lan-jarduerarekin bateratzekotan, eta esperientzia pixka bat eta aparteko diru-sarrera batzuk irabazteko, ikasleentzako aukera izan daiteke lanaldi partziala.
Enpleguak lan-kontratuaren denboraren arabera sailka daitezke, eta aldi baterakoa edo finkoa izan daiteke.
Aldi baterako enplegutzat hartzen da pertsona baten zerbitzuak aldi jakin baterako kontratatzen diren lanpostua, adibidez, hiru hilabete, sei hilabete edo urtebeterako.
Enplegu finkoa, berriz, pertsona bat modu zehazgabean kontratatzen da, enpresa baten barruan eginkizun espezifiko batzuk betetzeko. Lana eteteko orduan babes handiagoa ematen dio langileari kontratu mota honek.