tren-makina

tren-makina

SARRERA DESBERDINA:

Lokomotor

Lokomotorra edo tren-makina tren baten mugimenduaren erantzulea den atala da, trena bera mugitzeko ezinbestekoa. Izena latinezko loco (lekua) eta motivus (mugimendua) hitzetatik dator.
Lehen lokomotorra Richard Tremithickek asmatu zuen 1804an, George Stephensonen makina baino 21 urte lehenago. Garai horretatik XX. menderen erdialderaino lokomotorrak baporezkoak izan ziren. Tremithicken makinak, hala ere, ez zuen espero zen emaitza eman, pisutsuegia zelako burdin urtuz eginiko bideetarako. 1825 arte, lurrunezko lokomotorren erabilera ikatz meategietara mugatuta zegoen.
Lokomotor haietako batzuek ez zuten trenbiderik behar, bide eta errepideetatik ibil zitezkeen eta lokomobil izena hartzen zuten. Haien erabilera nagusia trenbideen eraikuntza eta mantenua zen, hala nola makinaria pisutsua mugitzea.
1825an George Stephensonek lehen lokomotorra egin zuen, Locomotion izenekoa. Urte horretan ireki zen Stockton-Darlington burdindidea, kargak eramateko gaitasuna izan zuen lehen zerbitzu publikoa. Bidaiariak garraiatzeko trenek, hala ere, zaldiak erabiltzen zituzten mugitzeko. Bidaiarien lehen zerbitzu erregularra Canterbury-Wishtable trenbidea izan zen. Lehen burdinbide modernoa Manchester-Liverpool trenbidea izan zen, 1830an irekia. Hiru bide hauek George Stephensonek asmatutako lokomotorrak erabiltzen zituzten.
XIX. mendearen bukaeran lokomotorra elektrikoa asmatu zen, baina teknologiaren garapen urriak eta instalazio kostuek zaildu egin zuen honen ezarpena. Suitzan portuak igotzeko erabiltzen ziren, kostua handia izanik ere modu bakarra zelako hainbat aldapa igotzeko.
1950eko hamarkadan diesel lokomotorra asmatu zen, teknologia horrek garapen nahikoa zuelako jada motor handiak egin ahal izateko.