uzkurdura

SARRERA DESBERDINA:

Muskulu-uzkurdura

Muskulu-uzkurdura edo gihar-uzkurdura muskulu-zuntzak laburtzearen ondorioa da, estimulu egoki batek, nerbio-bulkadak normalean, sortua.^[1] Bi eratakoa izan daiteke uzkurdura: isotonikoa, gihar-zuntzek, uzkurtzeaz gain, beren luzera aldatzen dutenean, eta isometrikoa, gihar-zuntzen luzera aldatzen ez denean (ez dira luzatzen edo laburtzen). Bigarren kasuan estatikoa izan arren, giharra tentsioan dago (esaterako, pisu bat hartzen dugunean eta higitu gabe atxikitzen dugunean).
Muskulu-ehunen zelulak luzeak dira, eta zuntz muskularrak edo gihar-zuntzak deritze. Barnean miofibrila izeneko egitura luzeak dituzte, aktina eta miosina proteinez osatuak; miofibrila horiek uzkurkorrak dira.
Hiru gihar-ehun mota bereizten dira ornodunengan:
Azken bi gihar-ehunei (kardiakoa eta eskeletikoa) gihar ildaskatua deritze, zeharkako ildaskak dituztelako.
Giharraren ezaugarri nagusia energia kimikoa (ATP) energia mekaniko bihurtzeko gaitasuna izaten da.
Gihar-ehunak uzkurtzeko gaitasuna du nerbio estimulu bat jasotzen duenean. Uzkurtzerakoan, giharrak bere luzera aldatzen du, eta indar mekaniko bat burutu dezake.
Mikroskopio elektronikoan ikusita, gihar-zuntzen miofibriletan marra argiak eta marra ilunak agertzen dira. Marra ilunak A izenekoak dira, eta argiak I-koak. I marraren erdian eremu ilun bat dago (Z). Bi Z-en arteko aldeari sarkomero deitzen zaio. Era berean, A marraren erdian eremu bat argiagoa agertzen da (H) (ikus irudia).
A marran -marra ilunean- miosina proteina ugari da, eta I marran aktina ugari dago.
Giharra uzkurtzerakoan haren luzera laburtzen da. Hori gertatzen da aktinaren harizpiak miosinaren hairzpien artean sartzen direlako; ondorioz A marraren luzera ez du aldatzen, baina I marra laburtu egiten da (eta baita sarkomeroen luzera ere).
Esan daiteke giharra uzkurtzen denean aktinaren harizpiek -miosinaren harizpiei lotuta daudenak gurpilen moduan jarduten duten zubien bidez- irristatu egiten dutela miosinaren harizpien artean. Harizpien higidura horrek energia asko behar du, ondoan dauden mitokondrio ugariek sortzen dutena (ATP eran).
Uzkurduraren ostean giharra erlaxatu egiten da; aktinaren harizpiak miosinakoarenak banantzen dira, I marra luzatzen da, baita sarkomeroak ere.
Uzkurdurak energia behar du (ATP), eta baita kaltzio ioia ere (Ca⁺²). Ioi honek funtsezko zeregina burutzen du aktina eta miosina lotzeko.
Ahalegina handia eta luzea denean giharrek oxigeno eta glukosa asko behar dute energia eskuratu ahal izateko.
Giharraren energia-iturri ohikoena glukogenoa da. Glukogenoaren hidrolisia glukosa sortzen du.
Uzkurdurak energia (ATP) behar du. ATP horren sorrera bide metaboliko desberdinetatik etor daiteke:
Fosfokreatina gihar-zeluletan ugaria den molekula da, energia asko duena. Atseden egoeran goiko erreakzioa alderantzizko norabidean doa (ezkerretara), baina gihar-uzkurdura dagoenean eskuinetara jotzen du